Konu hakkında daha derinlemesine bilgi sahibi olmak isteyenler aşağıdaki bağlantıları takip edebilirler;
- Desert Island Game (game, beginner): Can you learn something about trade and cooperation by being marooned on a desert island?
- Trade Ruler (game, advanced): As the Supreme Ruler of an island, you want the country to prosper. By engaging in international trade, you can achieve this goal.
PİYASA TOPLUMU ÜZERİNE: MARX VE SMITH
“Bireysel özgürlük” kavramı ve çoğu zaman ona eşlik eden serbest piyasa ekonomisine getirilen en büyük eleştirilerden biri, bu ikisinin toplumu böleceği ve parçalayacağıdır. Bu suçlamanın tarihi Marx’a, belki de daha eskilere dayanır. Marx, piyasa toplumunda insanların zamanla birbirlerini rakip olarak görmeye başladığını savunuyordu. Ona göre bu tarz toplumlarda insanlar adeta şunları söylemektedir: “Başarmam için seni yenmem gerek.” “Artık arkadaşım değil, rakibimsin.”
Bu iddianın haklı yanları var. Rekabetin piyasa toplumunun bir parçası olduğu su götürmez bir gerçek. Ne var ki, Marx tarafından da dile getirilen bu eleştiride gözden kaçırılan şu: Piyasa toplumunda aynı zamanda muazzam bir sosyal işbirliği hakimdir. Piyasa toplumu, işbirliği olmadan yürüyemez. Piyasa toplumunun bu yönü, Adam Smith’in Milletlerin Zenginliği adlı kitabında dile getirilmiştir. Adam Smith, Milletlerin Zenginliği’nde, 1776’da İskoçya’da yaşayan ve yün bir cekete sahip, sıradan bir işçiden bahseder. İşçinin giydiği eski ve ucuz yün ceketi düşünün. Ne kadar kötü bir işçilikle yapılmış ve ne kadar ucuz olursa olsun, kimbilir, kaç insan o ceketin üretiminde rol almıştır.
O ceketi diken, kesen, boyayan, malzemeleri taşıyan ve çiftlikte yünü toplayanları düşünün. Bu ceketin üretiminde bile, bunca insanın payı olduğunu düşününce, yapılan işbirliğine saygı duymaya başlıyorsunuz. Bir de 21. yüzyıl şartlarındaki devasa mal ve hizmet üretimini düşünün. İşbirliğine aşırı bir şekilde bağımlı olduğumuzu görebilirsiniz. İşbirliğinde bulunan milyonlarca insan birbirlerini tanımıyorlar, ancak piyasaya bu mal ve hizmetleri sunabilmek için bunu yapmak durumundalar.
Yani burada bir rekabet olduğu kesin, ancak piyasa toplumunun ayrılmaz bir parçası olan “işbirliği” kavramını es geçerek de piyasa toplumunu anlayamazsınız.
Kaynak: Learnliberty.org
Konuşmacı: Prof. James R. Otteson / Yeshiva University
Çeviri: Nazlıcan Kanmaz
