Konuyla ilgili daha derinlemesine okumalar yapmak isteyenler aşağıdaki linkleri takip edebilirler;
- Incentives Matter [Article]: Russell Roberts, through the example of prisoner transportation, shows how a change in incentives reduced prisoner mortality rates from 12 percent to far less than 1 percent.
- Incentives for Immoral Behavior (Video): Milton Friedman explains how government regulation often incentivizes, and therefore brings about, immoral behavior.
- Always Think of Incentives [Article]: Stephen Davies argues that in order to understand human behavior, one must understand incentives.
- Property Rights [Article]: Karol Boudreaux explains the vital role property rights play in promoting growth, alleviating poverty and conserving scarce resources (found on pp. 47-55).Welfare (Video): Thomas Sowell explains how government welfare programs incentivize undesirable outcomes.
Bizleri Motive Eden Şey Nedir?
Biz ekonomistler, bireylerin tercihlerini nasıl yaptığını anlamaya çalışırız. Bunu yaparken kullandığımız çeşitli araçlar ve temel ilkeler vardır. En önemlilerinden biri de bireylerin teşviklere verdiği tepkileri gözlemlemektir. Bireyler davranışlarına teşviklere bağlı olarak yön verirler; özellikle kısıtlı kaynaklar, sınırlı bir zaman, farklı istek ve ihtiyaçlar gibi durumlarla yüzleştiklerinde.
Fiyat sistemi, teşvik prensibinin klasik bir örneğidir. Bir şeyin fiyatı artarsa, o şeyden az satın alırsınız veya daha az satın alma eğilimi gösterirsiniz. Bir şeyin fiyatı azalırsa, o şeyden daha çok satın almaya meyledersiniz. Sevmediğiniz bir şeyin fiyatındaki değişimi ise, fiyatı ne olursa olsun, basitçe umursamazsınız; ama zaten aldığınız bir şeyse, normal tüketiminizin bir parçasıysa, davranışlarınızı etkiler. Diyelim ki kahveyi seviyorsunuz ve kahvenin fiyatı arttı. Aynı zamanda çayı da seviyorsunuz. Bu durumda muhtemelen, kahveden aldığınız doyumun yerini tutabileceği ve fiyatı da daha uygun olan çayı kahveye tercih etme eğilimi gösterirsiniz.
Piyasa ekonomisinde fiyatlar, hem üretici hem tüketici için bazı değerli bilgileri taşıyan sinyallerdir. Bir mobilya üreticisi düşünelim. Ağaç fiyatları yükselirse, bu üreticiye işi hakkında bir şeyler ifade eder. Büyük ihtimalle, kullandığı ham maddeyi daha ucuz bir alternatifiyle değiştirecektir veya fiyatlarını yükseltecek ya da fiyat sisteminin gönderdiği sinyaller doğrultusunda üretim sürecini daha verimli kılacak ayarlamalara gidecektir.
Tek önemli teşvikler parasal teşvikler değildir. Biz ekonomistler, gözlemlenmesi daha kolay olduğu için parasal teşviklere odaklanmaya yatkınızdır; ama gerçekten önemli daha pek çok parasal olmayan teşvik bulunmaktadır. İnsanlar itibarlarını, sevgiyi, zamanlarını önemserler ve dolayısıyla bu teşvikler de davranışlarına etki eder. Ayrıca bunlar, çevremizi saran teşvik yapılarını da etkiler. Örneğin, eşinizin bulaşıkları yıkamasını istiyorsanız, büyük ihtimalle ona 10 dolar önermeniz pek iyi bir fikir olmayacaktır. Muhtemelen eşiniz onunla ilgilenmeniz, evle veya çocuklarla ilgilenmeniz gibi teşviklere daha iyi yanıt verecektir, değil mi? Teşviklerin davranışları nasıl etkilediğini ölçmek güçtür. Bizler, bireylerin teşviklerle karşılaştıklarında neye yöneleceklerine dair bir algıya sahibiz. Bunun yanında, benim teşvik yapım içerisinde benim için önem arz eden bir şeyin, bir başkası için pek önemli olmayabileceğinin idrakinde olmak da önemlidir. Bazı insanlar, itibarı, diğer insanlardan daha çok önemserler. Suçluların, toplum içindeki itibarlarını önemsediklerinden şüpheliyim. Muhtemelen onlar, diğer suçlular arasındaki itibarlarını önemsemektedirler; sert ve acımasız olmak gibi. Söylemek istediğim şey, farklı bireylerin aynı teşviklere farklı şekillerde tepki verecekleridir. Yani teşvikler çok özel durumlardır. Portakal fiyatlarının yükseldiğini düşünün. Büyük ihtimalle portakalı çok sevdiği için fiyatına aldırmayacak ve onları aynı miktarlarda almaya devam edecek birileri olacaktır; fakat portakalı o kadar sevmeyen ve tercihlerini elmadan yana kullanan birileri de olacaktır. DURUM AYNI-PORTAKALIN FİYATI YÜKSELİYOR FAKAT BİRBİRLERİNDEN FARKLI BİREYLER, FARKLI TEPKİLER VERİYORLAR. Bazen teşviklerin herkeste aynı şekilde çalışacağı gibi bir yanılgıya düşeriz, fakat durum böyle değil.
Kaynak: Learnliberty
Konuşmacı: Prof. Mario Villarreal-Diaz
Çeviri: Seçkin Sosyal
