Konu hakkında daha derinlemesine bilgi sahibi olmak isteyenler aşağıdaki bağlantıları takip edebilirler;
- Munger “Unicorn Governance” (article): A more in-depth explaination of the unicorn problem from Michael Munger.
- “A Vindication of Natural Liberty” (article): Using satire, Edmund Burke argues against the idea of “the state of nature.”
- “The Man of System” (book passage): In this passage from Theory of Moral Sentiments, Adam Smith discusses planned economies versus spontaneous order.
- William Keech and Michael Munger, “The Anatomy of Government Failure” (academic paper): This paper by William Keech and Michael Munger discusses government failure.
CİDDİ BİR SORUNUMUZ VAR: TEK BOYNUZLU ATLAR
Yeni bir toplu taşıma fikrim var. Bu sistem tek boynuzlu at gücüne dayanacak. Tek boynuzlu atlar vagonları çekerek sokaklarda yolcu taşıyacak. Bu harika bir fikir, çünkü tek boynuzlu atlar bir sürü yolcu taşıyacak kadar güçlüler. Üstelik sadece gökkuşağıyla besleniyorlar ve gökkuşağı doğada bolca var. En önemlisiyse diğer taşıtların aksine gaz salınımları oldukça düşük. Tek boynuzluların saldığı gazlar ortama taze çilek kokusu salar ve bu da hem çevre için iyidir hem de şehirlerin havasını güzelleştirir. Bundan herkes kazançlı çıkıyor.
Fakat planımla ilgili bir problemden ötürü bana karşı çıkabilirsiniz: Tek boynuzlular aslında yoktur. Hayır, vardır. Tek boynuzlular elbette vardır. Sadece gözünüzü kapatın ve bir tek boynuzlu düşünün. İddia ediyorum, sizin hayalini kurduğunuz tek boynuzlu at da benimkine çok benzer. Önünde turuncu bir boynuzu olan gökkuşağıyla kuşatılmış güzel beyaz bir at… Asıl nokta şu ki, benim hayalimdeki tek boynuzlu atı hayal etmeniz aslında çok kolaydır. Bunun nedeni, ortak bir vizyona sahip olmamızdır. Tabii tek boynuzlu atlar hakkında bunu söylemek biraz saçma geliyor olabilir fakat bu, birçok insanın gerçek dünyanın problemlerine çözüm getirme şeklini aynen gösteriyor. İnsanlar devletin kamusal faydayı sağlayacak bilgiye sahip olduğunu ve bunun için hizmet ettiğini düşünüyorlar.
Sağlık alanını örnek alalım. İnsanlar daha ucuz ve evrensel bir sağlık hizmeti sisteminin kolayca oluşturulabileceğini düşünüyor. Fakat ayrıntılar hayal ettiğimiz gibi gerçekleşmiyor ve devlet politikaları gerçek dünyada istediğimiz gibi işlemiyor. Biz ise bunların hata ve sapma olduğunu, bir dahaki sefere daha iyi insanları seçersek bir şeylerin düzeleceğini ve acil reformları hayata geçirebileceğimizi düşünüyoruz. Eğer devlet fikriniz hayallerinizde kurduğunuz ilkelerden geliyorsa, o zaman gerçek siyasetçilere ve bürokratlara yapılan eleştiriler yersiz kalıyor. İdeal devlet sistemi, adı üstünde idealdir. Aslında birçok özgürlük yanlısının da yaptığı hata, kendi mükemmel tek boynuzlu atını savunmaya çalışmaktır: Mükemmel işleyen bir serbest piyasa. Bu ise hayali bir devletten daha gerçekçi değildir ve toplumun organizasyonu yolunda daha faydalı bir argüman değildir. Evet, serbest piyasa da sıklıkla hata yapar. İnsanların yoksulluk ve sağlık hizmeti eksikliği çektiği de bir gerçek. Serbest piyasanın verimli olmasının sebebi, mükemmel olması değil, dünyanın kusurlu olmasıdır. Serbest piyasa, kâr veya zarar edeceği ürün miktarı ve fiyatı hakkında bilgi toplar. Mükemmel olmaktan çok uzak olsa da bunlar elimizdekinden iyi bilgi kaynağıdır. Kısacası serbest piyasa, yalnızca hayalini kurabildiğimiz tek boynuzlu atlara güvenmekten daha iyidir.
Kaynak: Learnliberty.org
Konuşmacı: Prof. Michael Munger / Duke University
Çeviri: Berk Sagir
Redaksiyon: Ahmet Altundal
