Milton Friedman Monopoller Hakkında Konuşuyor
Nobel ödüllü ünlü iktisatçı Milton Friedman, iktisat tarihi incelendiğinde, tekellerin oluşmasındaki en önemli etkenin devlet imtiyazları ve müdahaleleri olduğunu söylüyor. Monopolleri ve oligopolleri engellemek mi istiyorsunuz? O halde gümrükleri sıfıra indirin, bakın bakalım bir tane bile tekel kalıyor mu?
SEYIRCI: Monopollerin ve oligopollerin ortaya çıkışını engellemek için devlet birşey yapmalı mıdır? Yoksa ikisi de kendiğilinden yok olur mu?
FRIEDMAN: Eğer monopollerin ve oligopollerin kaynaklarını araştırırsan görürsün ki bu ikisinin kaynağı neredeyse her zaman devlettir. Yani durum, tam tersi. Çok basit bir şekilde bakalım. En sevdiğim sorulardan birini sorayım. “Monopolü engellemek için bir kanun yapma fırsatın olsaydı, nasıl bir kanun yapardın?” Bu bir kandırmaca sorusu falan değil..veya karmaşık şeylerden oluşan zor bir cevabı yok.. Ne yapardın?”SEYİRCİ: Piyasadaki hacimlerini sınırlardım.
FRIEDMAN: O bir seçenek, “sınırlama kanunu”. Ama eminim bana %100 katılacaksın, benim yasam daha iyi. O da serbest ticaret. Bütün gümrük vergilerini ve dış ticarete olan yasakları kaldır. Böylece tüm dünya, ekonomiye giriş yapar ve yüksek rekabet ile iç monopolleri engeller. Bu, monopolü engellemek için, onun piyasadaki hacimini ve özgürlüğünü sınırlamaktan daha iyi değil mi? Kendinize sorun monopoller nasıl oluşuyor? Amerika’da, hiç kuşkusuz, en önemli ve en güçlü monopoller; devletten özel izin alan şirketlerdir. Devletten alınan bir TV lisansı, bazı kişileri hem monopol yapmış ve ayrıca epey da para kazandırmıştır. Devletin bir şirkete verdiği özel gümrük hakları…
Çelik endüstrisinde olduğu gibi, ithal mallara uygulanan vergiler olmasaydı, şu anki monopoller ve oligopoller olabilir miydi? Veya işçi sendikalarının yarattıkları monopoller..bunlar, rekabeti önleyen Davis Bacon Yasası ve benzer diğer yasalardan güçlerini alıyorlar. George Stigler bu konuda benden daha bilgili..belki onu getirmeliyiz. Kaç tane, çok uzun bir süre ve devletten yardım almayarak, hayatta kalmayı başarmış monopol bulabiliriz? Ben kendim iki tane bulabildim. Birincisi uluslararası bir monopol, De Beers and Diamonds monopolisi ve neden bu kadar güçlü olabildiler anlamıyorum belki George bize söyler…
İkincisi de, New York Borsası. Şimdi değil tabii. 1934 den beri SEC ‘in yardımıyla monopolünü devam ettiriyor. Amerikan İç Savaşından, 1934’e kadar, bildiğim kadarıyla devletten hiçbirşey almadı ama yine de monopol olmayı sürdürdü. Ama ne zaman geçici monopoller ortaya çıkmışsa ve devlet müdahele etmemişse, o zaman o monopol, piyasa tarafından yok edilmiştir. Tren yolları bir monopole dönüştüler çünkü Eylaletlerarası Ticaret Birliği’ni kurdurdular. Kamyon şirketleri bu birlik sayesinde monopoller. Devletin yardımıyla oluşmuş bir sürü monopolü bulmaya devam edebiliriz. İkimizin ortak bir sorusu var evet, fakat cevabı daha az devlet, daha fazla değil.
Kaynak: LibertyPen
Çeviri: Tolga Mercan
Seslendirme: Semih Bedir
